درس پژوهی
درس پژوهی : الگوی عملی باز بینی مداوم الگوهای ذهنی و باز اندیشی مشارکتی عمل کارگزاران آموزشی است.این الگو مبتنی بر پژوهش مشارکتی در کلاس درس استو الگویی موثر برای بهبود مستمر آموزش وتدریس محسوب می شود. درس پژوهی به مثابه روش نوین پژوهش در عمل و هسته های کوچک تحول درآموزش ، به گسترش پژوهش و تولید دانش حرفه ای در مدرسه کمک می کند.
پادکست درباره درس پژوهی
سوالات متداول درباره درس پژوهی
- درس پژوهی دقیقا چیست ؟
- انواع پژوهش درسی کدامند ؟
- الگو بودن مستمر درس پژوهی به صورت موثر چگونه است ؟
- درس پژوهشی هسته ی بنیادی تحول مدارس چه ویژگی دارد ؟
- اثرات پژوهش درسی در نظام آموزشی چیست ؟
- اهداف درس پژوهی چیست ؟
- پژوهش درسی خلاقانه و برتر کشوری چه ویژگی هایی دارد ؟
- بهبود آموزش و خلاقیت در پژوهش های درسی چگونه است ؟
- چگونه اجرای فعالیت های آموزش و پرورشی بهبود می یابد؟
- بالا بردن سطح علمی معلمان به چه عواملی بستگی دارد ؟
برای دانلود درس پژوهی در مقاطع مختلف روی دکمه های مربوطه کلیک کنید :
برای دانلود درس پژوهی در پایه اول ابتدایی روی دکمه زیر کلیک کنید :
برای دانلود درس پژوهی در پایه دوم ابتدایی روی دکمه زیر کلیک کنید :
برای دانلود درس پژوهی در پایه سوم ابتدایی روی دکمه زیر کلیک کنید :
برای دانلود درس پژوهی در پایه چهارم ابتدایی روی دکمه زیر کلیک کنید :
برای دانلود درس پژوهی در پایه پنجم ابتدایی روی دکمه زیر کلیک کنید :
برای دانلود درس پژوهی در پایه ششم ابتدایی روی دکمه زیر کلیک کنید :
برای دانلود درس پژوهی در مقطع متوسطه اول روی دکمه زیر کلیک کنید :
برای دانلود درس پژوهی در مقطع متوسطه دوم روی دکمه زیر کلیک کنید :
برای دانلود درس پژوهی در مقطع هنرستان روی دکمه زیر کلیک کنید :
برای دانلود درس پژوهی کارمندان آموزش و پرورش روی دکمه زیر کلیک کنید :
به علاوه بر فرایند یادگیری گروهی وبهسازی مستمر تدوین برنامه،اجرا،بازبینی،باز اندیشی،یادگیری و ترویج یافته ها مبتنی است وفرصتی برای سهیم شدن کارگزاران آموزشی در تجربه های یکدیگر فراهم می آورد.دوستان عزیز در صورت داشتن هر سوالی با ما تماس بگیرید.این مدل پژوهش بر مبنای بخشنامه های ارسالی از آموزش و پرورش می باشد.همچنین می توانید برای دانلود انواع طرح جابر به برگه مربوطه مراجعه نمایید.
درس پژوهی معلمان دقیقا چیست ؟
هدف معلمان در پژوهش درسی هدایت دانش آموزان در جهت توسعه کامل انسان است برای دستیابی به این هدف معلمان به دنبال پیشرفت دانش آموزان به ترویج توسعه علمی و اجتماعی هستند. حجم کتاب ها کم و در طول سال در مدارس ابتدایی سرعت درس آهسته است. در عین حال معلمان مدارس مقاطع بالا و متوسطه دانش آموزان را با وظایف دشوار برای تلاش و کوشش در کلاس هایی منظم برای حضور متفاوت اما تاثیر گذار آماده می کنند.
انواع درس پژوهي معلمان کدامند :
درس های پژوهشی در دانشگاه فرهنگیان و در بخشنامه های معلمان که از آموزش و پرورش ابلاغ می گردد ، انواع مختلفی دارد که در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم.
در اين نوع تحقيق ، موضوع اصلي عمل اجتماعي است اما نه هر عملي، بلکه عمل متعهد و هدفدار و يا به عبارت ديگر عمل استراتژيک . چنين عملي مستلزم دانش خاصي است که به آن ((دانش شخصي)) ميگويند. تحقيق از طريق حلزون برنامه ريزي ، عمل ، مشاهده و بازتاب پيش ميرود و در آن مسئله عمل و بي طرفي قابل بحث است .
پژوهش در داخل مدرسه که بسیار متداول مي باشد
این پژوهش در سراسر مدارس ابتدایی اتفاق می افتد . یکی از معلمان عنوان می دارد تحقیق برای معلمان ارزش بسیار زیادی دارد . حتی در مدارس بسیار کوچکی که کمتر از 20 دانش آموز دارد تحقیق انجام می گیرد و این یکی از دلایلی است که آموزش و پرورش در کشور ما استاندارد است.
در داخل مدرسه دانش آموزان و معلمان همه پیش هم هستند . اگر مشکلی پیش بیاید می توانند به کمک هم این مشکل را حل کنند. اگر از نوع تدریس معلم خوششان بیاید او را تشویق می کنند و او واقعا کیف می کند. من به شخصه این روش را خیلی دوست دارم. چون خیلی به معلمان انگیزه میدهد. مخصوصا اگر وعلم تازه کار باشد که لذت می برد و شگفت زده می شود.
پژوهش درسی عمومي
نوع دوم درس های پژوهشی، پژوهش عمومی با نام « درس پژوهي عمومي » می باشد. این نوع درس های پژوهشی در سطح گسترده است. برای معلمان خارج از مدرسه در سطح منطقه یا حتی تمام کشور دعوت نامه فرستاده می شود و در مکان هایی که این نوع پژهش انجام می گیرد مکانی جالب برای دیدن مطالب جدید به شکل پژوهشی است .
خب معلوم است! وقتی اول تمرین درس پژوهی در محیط مدرسه شکل می گیرد، به تدریج معلمان ترسشان می ریزد. کم کم جرئت پیدا می کنند که در سطح منطقه و شهر در جشنواره ها شرکت کنند. در این رابطه هم تلاش می کنند و زحمت می کشند. به همین خاطر اکثرا رتبه هم کسب می کنند.
پژوهش درسی به عنوان بخشي از کنفرانس های ملي محافل معلمان
درس پژوهی در زمینه های بسیاری دیگر اتفاق می افتد، هنگامی که انواع مختلف درس های پژوهشی با یکدیگر ادغام می شوند معلمان فرصت های زیادی برای دیدن آموزش دیگران دارند .
گاهی می بینیم که معلمان دور همی هایی دارند. اگر دور همی ها اداری باشد ، یا مثلا در جلسات رسمی شرکت کرده باشند ، از کارهای پژوهشی شان مثل پژوهش های درسی هم پرده بر می دارند و پز آموزشی می دهند!
خب این شکل پز آموزشی دادن بد هم نیست . چون دیگران را ترغیب به انجام کار و تلاش و فعالیت می کند. کاش همه پز دادن ها این شکلی بود.
الگو بودن مستمر درس پژوهی به صورت موثر چگونه است ؟
درس پژوهی الگوی عملی بازبینی مداوم الگوهای ذهنی و باز اندیشی مشارکتی عمل کارگزاران آموزشی و الگویی موثربرای بهبود مستمر آموزش در مدرسه است.
معلمان این آمادگی را جهت درس های مشکل پیدا کردند که از این ابزار جهت به چالش کشیدن فرصت های برابر استفاده کنند. یکی از فعالیت هایی که در مدارس ژاپن به اجرا در می آید برنامه جوگیو است. این فعالیت ها دانش آموزانی را که در کلاس فعال نیستند بیشتر مورد هدف قرار می دهد و سبب می شود سرعت یاد گیری افزایش یابد و معلم نقش هدایتگر را داشته باشد.
می دانید الگو بودن این کار کجایش خیلی مفید است ؟ گاهی واقعا روش تدریس سنتی جوا بنمیدهد و دانش آموزان بیچاره یاد نمی گیرند . ولی هیچ کس نیست که به معلم بگوید روشت را عوض کن. الگو بودن مستمر درس پژوهی حد اقل خوبیش این است که معلمان روش های دیگر تدریس را نیز برای درس امتحان می کنند.
پژوهش درسی هسته ی بنیادی تحول مدارس چه ویژگی دارد ؟
درس های پژوهشی هسته ی بنیادی تحول مدارس ازموسسات آموزشی(مدرسه به مثابه ی سازمان آموزشی-نتیجه گرا)به مدارس یادگیرنده (مدرسه به مثابه ی سازمان یادگیرنده –مدرسه به مثابه ی سازمان یادگیرنده-فرایندگر)است یک نمونه درس پژوهشی یک رویکرد نظام مند مطالعه ، توسعه و بهبود آموزش و یادگیری است.
به بیان دیگر یک چرخه پژوهشگری درباره یادگیری دانش آموزان است که به منظور ارتقای یادگیری معلمان و بهبودآموزش وپرورش اجرا می شود که تلاش معلمان" یادگیری بهتر" دانش آموزان است. درس های پژوهشی الگوی پژوهشی معلمان در مدرسه و کلاس درس برای بهسازی مستمر آموزش، غنی سازی یادگیری، پرورش حرفه ای معلمان و تولید درس پژوهی است.
وقتی می گوسسم هسته بنیادی یعنی کمک حال همه بخش ها ! واقعا این کار می تواند استخوان تدریس و یادگیری باشد. معلمان عزیز شرافتا و بالا غیرتا اگر تلاش خود را در این زمینه مستمر کنند ، هزینه های آموزشی دولت و خانواده ها هم کمتر می شود.
اثرات درس پژوهی در نظام آموزشی چیست ؟
یافته های پژوهشی نشان می دهد که درس پژوهی به گسترش فرهنگ آموزش و یادگیری در مدرسه یاری می رساند و محیطی را فراهم می سازد تا معلمان ازیکدیگر بیاموزند،دانش حرفه ای خودرا ارتقا دهنددر رفتار خودباز اندیشی کنندو در تحول مستمر آموزش مشارکت داشته باشند.
- اين پژوهش وسيله اي براي چاره انديشي درباره ي مسائلي است که در موقعيت هاي خاص ، تشخيص داده ميشود. به عبارت ديگر، روش مورد بحث ، ابزاري براي بهبود يا نوعي پيشرفت در موقعيت ويژه اي است .
- وسيله اي براي مواد آموزشي ضمن خدمت است . بدين ترتيب معلمان را در راه فراگيري مهارت ها و روش هاي جديد ياري ميکند و توانايي تحليل آنان را افزون تر ساخته و خودآگاهي آن ها را بالا مي برد.
- اين شيوه ي پژوهشي ابزاري براي تزريق رويکرد مبتني بر نوآوري به پيکره ي آموزش و يادگيري است .
- روشي براي بهبود شرايط طبيعي در بين معلمان و پژوهشگراني است که با کار دانشگاهي سر و کار دارند. همچنين شکست در حيطه ي تحقيق سنتي را چاره انديشي کرده و پيشنهادهاي روشني ارائه مي کند.
- با وجود فقدان تحقيق در عمل واقعي ، اين شيوه ي پژوهش ، ابزاري براي فراهم کردن يک انتخاب خوب در مقابل رويکرد ذهني حل مسئله در کلاس درس است .
در این الگو مدرسه و کلاس به اجتماع یادگیری تبدیل می شود و معلمان فرصتی برای با هم حرف زدن و گفت گوی حرفه ای پیدا می کنند،ایده ی درس پژوهی به معلمان،پزوهشگران و استادان یاری می رساند تا بر قابلیت های خود از طریق یادگیری از یکدیگربیفزایندو در فرایند گروهی ،کیفی و مشارکتی به تولید دانش حرفه ای کمک کنند.
تفاوت های فرهنگی مدارس و مناسبات اجتماعی
اگر چه تفاوت های فرهنگی مدارس و مناسبات اجتماعی پیچیده در هر جامعه روش ها و ابزارها ی اثربخش را برای به کارگیری مدل درس های پژوهشی و مخصوصا ابتدایی توصیه می کنند. درس پژوهشی ازبعدی دیگر کاربرد روش علمی در مدرسه و فرایند آموزش و یادگیری است،بدین شکل که معلمان بطور مشارکتی فرضیه ای را درباره بهترین روش تدریس یک موضوع درسی شکل می دهند،سپس سعی می کنند بر اساس مشاهدات دلایل ،شواهد و مستنداتی که اعضای گروه جمع آوری کرده اند ،این فرضیه را در مقابل دانش آموزان بیان نمایند.
در نتیجه آن مشخص می شود که چه موفقیت هایی کسب شده و چه قسمت هایی نیاز به اصلاح دارد .پس از مقداری تامل ،باز اندیشی ،اندیشه و تفکر هشیارانه اصلاحات لازم را انجام داده و سپس فرضیه اصلاح شده را مجددا آزمون می کنندو این فرایند بدین شکل ادامه می یابد.
اهداف درس پژوهی ابتدایی چیست ؟
قطعا ممکن است ای سوال برایتان پیش بیاید. منظور من این است که ممکن است واقعا برای شما جای سوال باشد که آیا میان درس پژوهشی در مقطع ابتدایی با مقاطع بالاتر تفاوتی وجود داشته باشد یا خیر؟در پاسخ باید خیالتان را راحت کنم که بین
درس پژوهی
در این مقاطع نه تفاوتی از نظر مضمون وجود دارد و نه از لحاظ بخشنامه.می توانید در این رابطه به منبع قوی مراجعه نمایید.
درس پژوهی ابتدایی
در نظام آموزشی یکی از شیوه های تحقیق در مدرسه که اشاره به بهبود روند آموزش با تمرکز بر پژوهش در کلاس درس تاکید دارد ،« درس پژوهی » می باشد . درس پژوهی 6 هدف خاص دارد.
- پژوهش درسی توسط معلمان دیگر مشاهده می شود و معلمان مشاهده کننده ممکن است شامل معلمانی باشند که در یك مدرسه حضور دارند و یا یك گروه وسیع تر شامل معلمان و کارشناسان دیگر مدارس.
- پژوهش درسی برای زمان های طولانی برنامه ریزی شده و معمولاً مشارکتی انجام می پذیرد .
- درس پژوهی با هدف چشم انداز آموزش پرورش به زندگی در یك درس خاص طراحی شده است .
- بحث های آموزش عمل برای حل همه مسائل جاری در نظام آموزشی می باشد. وقتی پژوهش درسی به نتیجه رسید انتظار آن را دارند که در جای دیگر استفاده کنند ممکن است این امر محقق نشود اما روی هم رفته نمونه ای از هدف یا چشم انداز آموزش و پرورش در عمل است.
- درس پژوهی معلمان بوسیله نوار های ویدئویی، مشاهدات و یادداشت ها ثبت می شود و کار درس های پژوهشی با توجه به علاقه معلمان به موضوعی که تمایل دارند می باشد چرا که بعضی معلمان تمایل به جمع آوری نوع خاصی از داده ها دارند.
- در پژوهش درسی ، پژوهش مورد بحث قرار می گیرد و گفتگوها به طور معمول در مورد درس است و معلمین کهدرس های مشترك دارند دور هم جمع می شوند و در مورد ساختار برنامه ریزی درس بحث آزاد می کنند و نظرات خود را در درس عنوان می کنند.
فقط نکته ای که باید در نظر داشته باشید. این است که در مقطع ابتدایی همه مدرسه می توانند در یک گروه با هم مشارکت کنند . ولی در مقاطع بالاتر فقط می بایست دبیران هم رشته با هم این مشارکت را داشته باشند.
درس های پژوهشی خلاقانه و برتر کشوری چه ویژگی هایی دارد ؟
در تدوین درس های پژوهشی خلاقانه در تصمیم گیری های مدرسه از پایین به بالا است . چهره مرکزی در تمام آموزش معلم است. امروزه تقریبا تمامی کلاس های مدارس دارای تلویزیون و ویدیو است. تلویزیون آموزشی برنامه های آموزشی گوناگونی تهیه و پخش می کند. تقریبا در بیشتر مدارس سالن ویژه موسیقی و موزیك ،آزمایشگاه علوم، کتابخانه، سالن های ورزشی، استخر شنا، استودیو ضبط و پخش صدا و تصویر، زمین های بازی وسیع، سالن ویژه درس، خانه داری و آشپزی، سالن کامپیوتر، سالن آشنایی با جهان که در آن کتاب ها، نوارهای ویدیویی و نشریاتی درباره کشورهای مختلف جهان وجود دارد. همچنین در بیشتر مدارس برای گروه درس پژوهی، فضاهای مناسبی برای فعالیت های آزاد دانش آموزان و ... وجود دارد.
یکی از مهمترین موارد در حوزههای گوناگون دانش بشری آگاهی از مبانی نظری آن است و افراد بدون آگاهی و شناخت نمیتوانند وارد عرصه های گوناگون شوند. معلمان برای ورود به کلاس درس باید دارای دانش و تخصص لازم باشند. اجرای درست برنامه پژوهش درسی نیز از این قاعده مستثنا نیست. درس پژوهی الگویی برای بهسازی توانایی حرفهای معلمان و روشی برای تولید دانش حرفهای در مدرسه است و به معلمان فرصت میدهد تا روابط خود را با یکدیگر و با دانشآموزان بهبود بخشند و به همکاری با پژوهشگران آموزشی برای حمایت سازمان یافته از تفکر انتقادی، بازبینی و بازاندیشی در اندیشه و عمل آموزشی تشویق شوند
بهبود آموزش و خلاقیت در پژوهش های درسی چگونه است ؟
در گروه درس پژوهی مدیر رئیس نیست بلکه او میانجی معلمان و امور مدرسه، مسئول انجام تصمیمات کمیته های مختلف است .
بهبود آموزش باید در مدرسه و در کلاس درس انجام شود و معلمان آن را جزء ضروری و مهم کار روزانه یا هفتگی خود تلقی کنند. مدرسه باید جایی باشد که معلمان و دانش آموزان در آن جا بتوانند یاد بگیرند؛ همچنان که در کشور ژاپن برای به روز داشتن معلمان، از طریق درس های پژوهشی فضایی ایجاد می کنند تا خود معلمان از یکدیگر بیاموزند. معلمان با بحث و گفتگو با یکدیگر مشکلات آموزشی خود را حل می کنند. از آنچه در بارة ژاپن بیان شد این نتیجه به دست می آید که نه تنها خود معلمان از دوران اولیة تحصیلات با پژوهش و تحقیق خوگرفته اند بلکه خود سیستم آموزشی و مدارس ژاپن محقق پرور است و برای درگیری معلمان، با برنامه های کارشناسانه خود چه در قبل از خدمت وچه در حین خدمت شیوه هایی همانند )درس های پژوهشی( را گنجانده که معلمان خواه ناخواه وارد وادی پژوهش و تحقیق شده که این خصیصة پژوهش محوریجز خصایص حرفه ای معلمان شده، بطوریکه پژوهش از ابزار اصلی موفّقیّتّ معلم در امر تدریس می باشد.
چگونه اجرای فعالیت های آموزش و پرورشی بهبود می یابد؟
برای اجرای برنامه های آموزش و پرورش مانند درس های پژوهشی، نیروی انسانی نقش محوری دارد. بنابراین باید نیروهای باکیفیت- دانش و مهارت کافی و نگرش مثبتی به برنامه داشته باشد- مورد نظر برنامه در اختیار باشد تا اجرای برنامه آغاز شود. بنابراین قبل از اجرای سراسری پژوهش درسی در کلیه ی استانهای کشور و به تبع آن مدارس ،همه ی معلمان باید به صورت حضوری آموزشهای لازم را از طریق کلاسهای کارگاهی و ضمن خدمت در خصوص پژوهش ببینند و محتوای این کلاسها هم الزاما شامل پژوهش به عنوان یك کارکرد انسانی، مدرسه و پژوهش ،روشهای پژوهشی معلم محور ،مهارتهای پایهی پژوهش معلمان ،بهرهگیری از یافته های پژوهشی و ... باشد.
بالا بردن سطح علمی معلمان به چه عواملی بستگی دارد ؟
ضروری است جهت افزایش دانش و بالا بردن مهارت معلمان در اجرای هر چه بهتر درس پژوهی، منابع مختلف آموزشی اعم از کتاب ،نرم افزارهای آموزشی ،فصلنامههای علمی - پژوهشی و ... با اهداف تعمیق دانش و مهارتهای پژوهشی به موقع در اختیار آنان قرار گیرد.
آمادگی کادر اداری
نکته ی حائز اهمیت این است که تمامی کسانی که به نحوی با اجرا یك برنامه سر وکار دارند، باید در نظر گرفته شوند. معمولا به هنگام اجرای برنامه های آموزش و پرورش، توجه اصلی معطوف به معلم میشود، درحالیکه علاوه بر معلم، کادر اداری را نیز باید در نظر گرفت. آمادگی کادر اداری هم از حیث تسهیل امور برای اقدامات معلم و هم از حیث انتقال نگرش، حائز اهمیت است.
پیش نیازهای لازم برای اجرای موثر
- تاکید بر آموزش نه آموزگار(معلمی نه معلم)
- احساس نیاز به چالش کشیدن گذشته برای نوآوری در آینده
- تاکید بر فهم درست این نکته ی مهم که پژوهش درسی بیشتر فرایند گراست تا نتیجه گرا
- تمهید وفاق ذهنی برای فعالیت مشارکتی اثر بخش و درون زا
- تنظیم متناسب آرمان و عمل در مناسبات اجتماعی مدرسه
- آمادگی برای حرکت از آموزش به یادگیری و تاکید بر یادگیرنده
- اهمیت دادن به دانش حرفه ای و بومی آموزش
دانلود فایل های درس پژوهی
چهارجزء درس پژوهی کدامند ؟
پژوهش درسی قسمت های مختلفی دارد که به هر یک از این اجرا و قسمت ها توجه نموده و در مورد هر یک از آنها توضیح می دهیم :
عمل استراتژيک
عمل استراتژيک انساني، برخلاف رفتار محض ، به معناي کاوش در آينده ي نامعلوم (و شرايط پيش بيني نشده ) است . عمل استراتژيک ، آگاهانه و عامدانه ، بر مبناي بازتاب بر عمل و به وسيله خودکارورز انجام ميگيرد؛ در نتيجه ((ساخته شده )) است و اساساً ((توام با مخاطره )) تلقي ميشود. به گفته کاروکميس (١٩٨٤)، اين نوع عمل در فضاي بين مسائل قابل پيش بيني، عمدي و واقعي و در واقع بين آنچه است و آنچه بايد باشد اتفاق ميافتد.
درس پژوهی ، عمل گذشته را بر مبناي مشاهده و عمل آينده را در پرتو بازتاب آن دوباره سازي ميکند. درس پژوهی با فضاي بين اين دو قطبيها به عنوان يک فضاي خالي رفتار نميکند بلکه با آن ها در حالت کنشي پويا که در روند زندگي و در ديالکتيک عمل و عکس العمل حل ميشود رفتار ميکند. ريشه ي عمل آگاهانه ، در تعهد کارورز به عمل عاقلانه و توام با احتياط در يک موقعيت ((کاربردي - تجربي)) است . چنين عملي در پرتو ((نظريه کاربردي)) اتخاذ شده و امکان دارد که در عوض ، همان نظريه را پربارتر کند.
همچنين عمل استراتژيک داراي تعهد بوده و در پاسخ به محتواي عملي غامض ، فوري و حاضر انجام پذيرفته و مستلزم قضاوت عادلانه کارورز است . جان اليوت (١٩٧٨) چنين قضاوتي را ((قضاوت تشخيصي)) براي عمل ميداند.
دانش شخصي
در حالي که نوعي از تجربه ي عمل از طريق بازتاب غيرسيستماتيک بر عمل حاصل مي شود، اما ادراک عقلاني اعمال تنها ميتواند از طريق بازتاب سيستماتيک بر عمل استراتژيک و به وسيله درگير شدن کارورز با جريان عمل حاصل مي شود. دانشي که محقق درس پژوهی پيدا ميکند از اين نوع است ؛ دانشي است که نه ميتوان آن را ذهني و دروني ناميد ونه عيني و بروني.
((مايکل پولانيي )) به اين نوع دانش ، دانش شخصي ميگويد. معيار قضاوت چنين دانشي ، اعتبار آن است . يعني وقتي که دانش شخصي از درون بازتاب عقلاني انسان بر عمل استراتژيک خود برخاسته باشد، ميتوان آن را دانش معتبر دانست . اين نوع دانش براي درس پژوهی يک موضوع حياتي است و در نتيجه ي آن ، محقق درس پژوهی مي - تواند به تنهايي ((داور حقيقت )) يک تفسير باشد و حکم بدهد و ديگر نيازي به قوانين يا اصول موضوعه براي اثبات اعتبار دانش کسب شده نيست .
حلزون درس پژوهی
در درس پژوهی ، يک حلقه منفرد از برنامه ريزي ، عمل ، مشاهده و بازتاب تنها مي تواند يک شروع تلقي شود. اصولاً، در اين که يک حلقه ي منفرد از اين فعاليت ها، درس پژوهی ناميده شود جاي ترديد است . هر ((لحظه ي عمل )) اين دوره ، خود به منزله ي کنکاشي در آينده است . بهبود عمل ، ادراک آن و بهبود اوضاع - که هدف هاي اصلي درس پژوهی شمرده ميشود- مستلزم حلزوني ازچنين دوره هايي هستند تا بتوانند عمل را تحت کنترل ادراک در بياورند و ((قضاوت کاربردي)) را توسعه و تغيير تدريجي دهند.
حلزون درس پژوهی ، يک فرايند سازمان يافته ي يادگيري است . اگر چيزي که در يک دوره ياد گرفته مي شود، در پرتو ((قضاوتي سليم )) در دوره هاي بعدي با طرح هاي تغييريافته يا تعديل شده توام نگردد و اين طرح ها در معرض مراحل چندگانه به کارگيري، نظارت بر عمل اصلاح شده و بازتاب مجدد قرار نگيرند، ديگر درس پژوهی تنها به صورت تمريني براي عقلاني کردن عمل يا حل مسائل در ميآيد.
چنين فعاليت هاي تک دوره اي، در اصطلاح ((درس پژوهی دستگير شده )) ناميده ميشوند (گراندي و کميس ،١٩٨١). در واقع مسئله اي اساسي که بايد در مورد حلزون درس پژوهی در نظر گرفت ، اين است که چگونه مي توان ادارک قبلي به دست آمده به وسيله ي عمل قبلي؛ مشاهده و بازتاب را به عمل بعدي و برنامه ريزي براي آن عمل مرتبط کرد.
عمل و بيطرفي
محققان درس پژوهی ، معتقدند که چون کارورزها بهترين افراد براي درس پژوهی خود هستند، در نتيجه آن ها ميتوانند عمل هدفدار و متعهد خويش را به طور تحريف شده درک کنند و بفهمند در اينجا، سوالي که مطرح ميشود اين است که آيا فهم و ادراکي که بدين ترتيب حاصل مي آيد، يک طرفه و ويژه نيست ؟ آيا اين کارورزها ميتوانند بيطرفي را در کسب چنين دانشي حفظ کنند؟
مطالعه ي فلسفه درس پژوهی و دقت در حلزون درس پژوهی ، نشان ميدهد که هدف ((خود بازتابي انتقادي)) يک کارورز در درس پژوهی ، کشف تحريف هاي ناشناخته ي قبل از تفسير و عمل است و فرايند ديالکتيکي دوباره سازي ، قسمت کليدي چنين بازتابي شمرده ميشود. در واقع ، در نتيجه ي همين معنا است که ميتوان به حکميت شخص محقق در مورد اعتبار دانش به دست آمده ، اطمينان حاصل کرده و آن را ((دانش معتبر)) دانست (ساکي و همکاران ، ٥٧:١٣٨٣-٥٤).
رسول و بردبري(٢٠٠١) از منظري ديگر اهداف درس پژوهی را چنين اعلام مي نمايند:
- درهم شکستن سنت باور توليد دانش در عصر مدرن که بر اساس اين سنت ، افراد بشر صرفاً از يک راه معين ميتوانند براي کسب دانش و رسيدن به واقعيت امور استفاده کنند.
- آزاد کردن فرآيند توليد دانش از قيد و بند روش ها و تدابير خشک و انعطاف ناپذير که به طور سنتي در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالي اتخاذ شده است .
- مشارکت فعال در امر تغيير و رهايي از جهان بيني تجددگرا که بر مبناي فلسفه اثبات گرا و نظام ارزشي ناظر بر پيشرفت اقتصادي بنا شده است .
- مشارکت فعال در توسعه ي تفکر جديد درباره ي روايي و کيفيت تحقيق (به نقل از نويدي، ١٣٨٢).
درس پژوهی چگونه به بهبود عمل منجر مي شود؟
درس پژوهی با برجسته نمودن مراحل زير، بهبود عمل آموزشي را عايد ميسازد(ساکي و همکاران ، ١٣٨٣):
١- آموزش و تدريس در مواجهه با مسائل و مشکلات است
نظام هاي آموزشي با وجود توسعه ي کمي و کيفي در طي دهه هاي اخير، هنوز با دشواريهاي متعددي مواجه هستند که هرآن تحقق اهداف آن ها را با مخاطره و بن بست روبه رو ميسازد. اتلاف تحصيلي در آموزش و پرورش در انواع خود همچنان هر ساله منابع انساني و مادي قابل توجهي را ميبلعد.
بر اساس گزارش يونسکو از تعداد افرادي که در سال ١٩٩٥ براي اولين بار وارد مدرسه شده اند، تقريباً حدود يک چهارم آن ها قبل از رسيدن به کلاس پنجم ترک تحصيل کرده اند. اين نسبت در کشورهاي مختلف متفاوت است . بر اساس اين گزارش نرخ ترک تحصيل در کشورهاي کمتر توسعه يافته به مراتب بالاتر است .
در برخي از کشورها فقط ٥٦ درصد دانش آموزان بعد از کلاس چهارم در مدرسه مي مانند. تکرار پايه يا مردودي نيز به عنوان يکي از مصاديق اتلاف تحصيلي، همچنان دشواري بسياري از نظام هاي آموزشي مي باشد (حسن زاده ،١٣٧٦). برنامه ي ((آموزش براي همه ))که بسياري از کشورهاي در حال توسعه و بنگاه هاي امداد کار آن را تاييد کرده اند، تکرار پايه و ترک تحصيل را دو عامل بازدارنده کليدي در راه افزايش دسترسي آموزشي و دستاورد آموزشگاه ميداند (حداد و همکاران ،١٩٩٠).
٢- کانون بهبود آموزش مدرسه است
تجربيات و مطالعات متعدد، حکايت از نقش محوري مدارس در تحولات آموزشي دارد.
امروزه اعطاي اختيارات براي تصميم گيريهاي آموزشي در سطح مدارس به نحو قابل ملاحظه اي در حال افزايش است . اين رويکرد مبتني بر اين فرض اساسي است که مديران و معلمان به دليل سطح تماس نزديکي که با دانش آموزان و فعاليت هاي ياددهي- يادگيري دارند بيش از ديگران صلاحيت مطالعه ي راه هاي بهبود آموزش را دارا هستند. بنابراين بايد در مسير اين هدف اختيار داشته باشند و متناسب با آن براي اعمال اين اختيار مهارت و توانايي لازم را به دست آورند.
٣- معلمان در نقش رهبران تحول آموزشي ظاهر ميشوند
در مسير تحولات آموزشي همواره معلم نقش برجسته اي داشته است . به ويژه در طي دو دهه اخير، تعبير رهبران آموزشي از معلمان بيش از گذشته مورد استفاده قرار گرفته است که به نظر برخي به واسطه رسوخ رويکرد درس پژوهی در ساختار حرفه اي معلمان بوده است . کارنجاي فارن (١٩٨٩) گزارش مي کند که معلمان اگر اختيار نيابند و به عنوان افراد حرفه اي عمل نکنند، قادر به انجام تغييرات مهم آموزشي براي بهبود نخواهند شد.
بعدها مطالعات متعددي منتشر شدکه نشان مي داد معلمان بايد به عنوان رهبران ، مشارکت فعالي در فرايند تغيير مدرسه داشته باشند تا تغييرات همراه همراه با موفقيت باشد (کانلي و مانسي ١٩٩٩، ليبرمن ١٩٨٩، يورانسکي و نيکلا ١٩٩٧).
٤- تفکر انتقادي معلمان توسعه مييابد
رويکرد درس پژوهی مبتني بر نقد وضع موجود براي دسترسي به وضعيتي بهتر است .
در اين مسير معلم به طور مداوم کيفيت آموزش و تدريس خود و يادگيري دانش آموزان را مورد سوال قرار ميدهد و در جهت يافتن پاسخ براي آن ها به تفکر مي پردازد. چرا دانش آموز يا دانش آموزان در مسير يادگيري با دشواري مواجه اند؟ چگونه مي- توانم وضعيت تدريس خود را بهبود بخشم ؟ چگونه برخي معلمان آموزش بهتري را براي دانش آموزان خود ارائه ميدهند؟و ...
اين رويکرد، ذهنيت فلسفي را در ميان معلمان توسعه ميبخشد و پويايي حاصل از داشتن چنين ذهنيتي را نصيب تدريس و يادگيري مي سازد. ديدن مسائل با جهات متعدد آن ها، شکيبايي در قضاوت ، زير سوال بردن آنچه مسلم يا بديهي تلقي مي شود، به کارگيري قوه ي تعميم ، نگريستن به موارد خاص در مورد زمينه اي وسيع ؛ از جمله شاخص هاي اين ذهنيت هستند (اسميت ، ترجمه ي بهرنگي، ١٣٧٠) که در رفتار معلمان در رويکرد درس پژوهی تجلي پيدا مي کنند.
٥- تغيير و بهبود عمل آموزشي محور درس پژوهی است
اصولاً فعاليت درس پژوهی با عمل آغاز ميشود. در واقع نقطه ي آغاز در درس پژوهی عمل است که بايد بهبود يابد. درس پژوهی بدون در نظر گرفتن يک فضاي عملي قابل انجام نيست . در ادامه ي مراحل ، همچنان موقعيت فضاي عملي است که روند کار را مشخص ميسازد. ارزشيابي عمل بر اساس اهداف از پيش تعيين شده ، مرحله ي ديگر درس پژوهی است .
منبع : درس پژوهی ابتدایی و متوسطه - بانک فایل پژوهشی معلمان